تصویری از تجارت الکترونیکی در جهان

در سالهای اخیر ، تغییرات عمیقی در روابط اقتصادی بین افراد، شرکت ها و دولت ها به وجود آمده است. مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر، شرکت ها با یکدیگر و افراد با شرکت ها و دولت ها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتاً مبتنی بر مبادله اطلاعات بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی بوده خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره گیری از سیستم های الکترونیکی در حرکت است. 
تجارت الکترونیکی به دلیل سرعت، کارایی، کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصت ها، عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است. تا آنجا که گفته می شود عقب افتادن از این سیر تحول، نتیجه ای جز منزوی شدن از عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت. رشد اقتصاد جهانی در سال 2000، 3.8 درصد و در سال 2001، 1.3درصد افول داشته است. همچنین نرخ رشد تجارت بین المللی نیز به طور قابل توجهی پایین آمده است. بخصوص صادرات کشورهای در حال توسعه که در سال 2000 با نرخ 14 درصد رشد کرده بود، در سال 2001 تنها به میزان 1 درصد افزایش داشته است. در مقابل این موارد، این حقیقت وجود دارد که تعداد میزبان های اینترنت، تعداد کاربران اینترنت در سراسر جهان و ارزش کالاها و خدماتی که به صورت online مبادله می شوند، به سرعت در حال رشد بوده و عملکرد کسب و کارها، دولت و سایر جنبه های اجتماعی تحت تاثیر اینترنت قرار گرفته است. 

دسترسی جهانی به اینترنت و تجارت الکترونیکی 
 

رشد روز افزون فناوری مخصوصاً فناوری اطلاعات در جهان باعث دسترسی افراد بی شماری به اینترنت گردیده است. براساس تحقیقات اتحادیه بین المللی ارتباطات از راه دور (ITU1)، تعداد کاربران اینترنت تا آخر سال 2001، به 500 میلیون نفر رسیده است که این رقم، 115 میلیون نفر بیشتر از تعداد کاربران اینترنت در اواخر سال 2000 می باشد. یعنی افزایشی به میزان 30 درصد قابل مشاهده است. همچنین ITU پیش بینی کرده بود که تعداد کاربران اینترنت تا آخر سال 2002 به 665 میلیون نفر خواهد رسید که نشان دهنده 31 درصد نرخ رشد سالانه می باشد. به عبارت دیگر هر سال بیش از 150 میلیون نفر یا 5/2 درصد از کل جمعیت جهان به تعداد کاربران اینترنت افزوده می شوند. تعداد کاربران اینترنت در کشورهای در حال توسعه نیز افزایش می یابد: در جدول زیر ارقام مربوط به توزیع جغرافیایی رشد کاربران اینترنت در سال 2000 و 2001 براساس تحقیقات ITU ارایه شده است. 
داده هانشان می دهد که در کشورهای در حال توسعه، کاربران جدید اینترنت سهم رو به رشدی داشته و این کشورها در سال 2001 ، یک سوم از کاربران جدید اینترنت در سراسر جهان را در خود جای داده اند. بر اساس گزازشات ناشی از یک پروژه تحقیقاتی در این زمینه، تا سال 2005 حدود 8/941 میلیون کاربر اینترنت در جهان وجود خواهد داشت که تقریباً دو برابر تعداد کاربران اینترنت در آخر سال 2001 می باشد. در بازارهای بسیار پیشرفته، نفوذ اینترنت نزدیک به حد اشباع رسیده و از این رو افراد برای دسترسی به اینترنت در آینده نزدیک برنامه ریزی نمی کنند و به نظر می رسد که تعداد کاربران اینترنت تا حدی تثبیت گردیده است. بنابراین رشد سهم کشورهای در حال توسعه ادامه خواهد یافت.(Ecommerce, 2002)

ابرقدرت تجارت الکترونیکی جهان کدام کشور است؟

به گزارش خبرآنلاین به نقل از پایگاه اینترنتی روزنامۀ لوموند ، چین تاکنون سال 2015 به قدرت برتر تجارت الکترونیکی جهان تبدیل خواهد شد. البته این امر برای دومین قدرت اقتصادی جهان که بیشترین کاربران اینترنتی را در خود جای داده، امری طبیعی است.(538 میلیون کاربر اینترنتی تا پایان ژوئن 2012) با این حال این بخش به دلیل محدودیت عوامل و مولفه های این بخش و همچنین رقابت بالا هنوز از پختگی لازم برخوردار نیست، به خصوص آنکه بسیاری از مارک ها تمایل دارند به طور مستقیم در این رشد بالا سهیم باشند. 
طبق اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز اطلاعات اینترنت چین(CNNIC) و داده های وزارت بازرگانی، تبادلات تجارت الکترونیکی در سال 2010 نزدیک به 4000 میلیارد یوآن(489 میلیارد یورو) بوده است. یک سال بعد این رقم به 6000 میلیارد دلار رسید. گروه مشاوره ای بوستون در این باره می افزاید: در سال 2006 کمتر از 10% از جمعیت شهری چین خریدهای خود را به صورت اینترنتی انجام دادند. در سال 2010 این رقم به 23% رسید و پیش بینی می شود این رقم در سال 2015 به 44% برسد.
سایر اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز اطلاعات اینترنت چین به این شرح است:
-سطح کیفیت اینترنت در حال ارتقاء است
-تعداد بیشتری از کاربران اینترنتی از تکنولوژیهای نسل سوم استفاده می کنند
-مقامات چینی با وضع قوانین حمایت از مصرف کننده در حال ارتقاء و بهبود امنیت اینترنتی و پرداخت های آنلاین هستند.
-تمرکز بیشتر بر روی این بخش در حال صورت گرفتن است.
با این حال ارگانیسم رسمی این بخش دارای ضعف های قابل توجهی است که عبارتند از:
- سطح اقتصادی این بخش هنوز از پختگی لازم برخوردار نیست.
-این بخش به دلیل مشکلات موجود اعم از خدمات پس از فروش و حمل و نقل همچنان با مشکلات زیادی روبروست. 
-پرداخت اینترنتی در چین هنوز با خطرات و ریسک های زیادی روبروست. چینی ها پرداخت حضوری را ترجیح می دهند چرا که امکان بازگرداندن آن بالاست. 
مرکز اطلاعات اینترنت چین در آمار سال 2011 پیرامون مصرف کنندگان اینترنتی در چین آورده است: در سال 2010 بیش از 99 میلیون چینی به طور متوسط، سالیانه نزدیک به 2049 یوآن(به ازای هر فرد)(255 یورو) خرید اینترنتی داشته اند که شامل البسه(51.1%)، کتاب و محصولات دیداری و شنیداری(32.4%) و تجارت الکترونیکی(22.2%) می شده است.

تجارت الکترونیک و موانع آن در ایران

 

• برای آن که بخواهیم یک تکنولوژی را در یک جامعه استقرار دهیم در ابتدا باید سطح آگاهی مردم جامعه را نسبت به آن تکنولوژی افزایش دهیم. چرا که بخش اعظم جامعه را توده مردم تشکیل داده اند و باید در ابتدا مورد قبول این اکثریت واقع شود.

برای جهانی شدن علاوه بر این که نیاز به رشد اقتصادی و تکنولوژی وجود دارد، می بایست به جنبه فرهنگی را نیز پرداخت. در حالی که در ایران، افراد عالی رتبه سیاسی نیز از این نوع تجارت، آگاهی چندانی نداشته و آن را جدایی از سنت و پیوستن به مدرنیته می دانند.

این موضوع یکی از مواردی است که منجر به عدم آگاهی عمومی از مباحث فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی می شود و نبودن فرهنگ مناسب و تفکرات نادرست صاحب منصب مانع از ترویج این پدیده در کشور می شود.

• همچنین مسولان دولت و شرکت ها به دلیل عادت کردن به استفاده از سیستم قبلی و وجود فرهنگ نامناسب استفاده از اینترنت به سوی آشنایی با E-Commerce حرکت نکرده، در نتیجه از مزایای آن آگاهی پیدا نمی کنند.

• در صورتی که جامعه ای دارای میانگین سن بالا باشد، انگیزه کمتری برای جایگزین کردن تجارت های نوین به جای تجارت های سنتی در آن وجود دارد.

• در ایران استفاده از ضرب المثل وقت طلاست تنها به صورت یک گفتار است و کمتر کسی به آن عمل می کند و به سراغ صرفه جویی در وقت می رود. نادیده گرفتن این موضوع سبب می شود تا افراد کمتر از انتظار به سراغ کارهایی بروند که وقت را حفظ می کند.

• در حال حاضر مسئله تحریمات اقتصادی نیز از دیگر معضلات ایران به شمار می آید. برخی موارد این چنینی موجب می شود از برخی مزایای مربوط به تجارت الکترونیک مانند استفاده از کارت های بین المللی مانند Visa card و ... محروم ماند.

• توجه نکردن به زیر ساخت های اقتصادی مانند رویه شرکت هایی که دارای نظام حسابداری مناسبی نیستند سبب می شود کشور از سیستم مالی و حسابداری یکپارچه، متشکل از تمامی سازمان ها و ارگان ها برخوردار نباشد. استفاده نکردن از زیرساخت های جدید حسابداری در اقتصاد سبب ایجاد ضعف در تجارت الکترونیک می شود.

• تبادل اطلاعات و یا به عبارتی تجارت الکترونیک بر پایه اینترنت است. در ایران به دلیل نبودن زیر ساخت مناسب برای استفاده از اینترنت، پهنای باند نامناسب و ناکافی، هم چنین نبودن متخصصان با دانش فنی و تجربه بالا و عدم وجود تجهیزات شبکه ای موجب دور شدن از تجارت الکترونیک شده است.

• مشکلات مدیریتی نیز تاثیرات منفی بر روی عملکرد تجارت الکترونیک دارد. در ایران جایگاه مدیران دایما در حال تغییر است و تعهد آن ها نسبت به مسئولیتشان کمتر بوده و این امر سبب چندگانگی در مراکز تصمیم گیری می شود.

 

تجارت الکترونیک در ایران

 ایران در زمینه تجارت الکترونیک کشوری بسیار نوپا بوده و تا رسیدن به سطحی قابل قبول ، راه درازی در پیش دارد. ورود فناوری جدید در این زمینه ، نیازهای جدیدی را در پردازش و تبادل داده‌ها ، ابزارها و زیر ساختهای مناسب و همینطور پیاده سازی آن مطرح کرده است .

در حال حاضر، حجم تجارت الکترونیک در ایران حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی بوده که این مبادلات بیشتر در حوزه آموزش الکترونیکی ، بلیط الکترونیکی، پرداخت  بهای خدمات دولتی ، خرید کالا و خدمات توسط مصرف کنندگان و مبادله اسناد صورت می گیرد و بیشتر از نوع  می باشد.B2C

برای توسعه تجارت الکترونیک در کشور ، ورود به بازارهای جهانی و عضویت در سازمانهایی نظیر سازمان تجارت جهانی، داشتن نظام بانکی کارآمد از الزامات اساسی به شمار می آید. بنابراین ، استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در جهت ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک در نظام بانکی کشور حائز اهمیت است. اگرچه طی سالها برخی از روشهای ارائه خدمات بانکداری در نظام بانکی کشور رایج و مورد استفاده  قرار می گیرد ، اما تا رسیدن به سطح کشورهایی که به نوعی پیشگام در صنعت تجارت و بانکداری الکترونیک هستند ، راهی طولانی در پیش است.ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک که به نوعی پایه و اساس ترویج تجارت الکترونیک  می باشد ، مستلزم برخورداری از برخی از زیرساختهای مناسب اقتصادی و اجتماعی نظیر : شبکه های ارتباطی و مخابراتی مناسب ، امنیت تبادل اطلاعات ، زیرساختهای حقوقی و قانونی ، آمادگی فرهنگی جامعه  ، است.

دلایل عدم رشد و رونق تجارت الکترونیک در ایران

اعتماد و امنیت

 شاید یکی از مهم ترین عواملی که بتوان برای عدم رشد تجارت الکترونیک ایران  نسبت به سایر کشورها  متصور شد ، احساس عدم اعتماد و امنیت کاربران در برخورد با این نوع از معاملات است.

عدم اعتماد به این معنا که شاید برای یک کاربر تجربه ی خرید به صورت فیزیکی بسیار اطمینان بخش تر از خریدی است که تا زمان تحویل کالا هیچ تصویر واقعی از آن ندیده و نمی تواند آنطور که باید تحلیل های درست از خرید پیش رویش  را انجام دهد ؛ بنابراین کاربر به این نوع خرید اعتماد نداشته و خرید سنتی را همچنان ارجح می داند ، از سویی احساس عدم امنیت کاربر به دلیل عدم پشتیبانی های درست ، در صورت عدم رضایت از جنس خریداری شده و یا خراب بودن آن و یا حتی بعضا تعویض کالا ، به دلیل دور بودن تولید کننده و دسترسی نداشتن به آن و همینطور احساس عدم امنیت در مورد درگاه های پرداخت الکترونیکی و ترس از ثبت نشدن خرید به دلیل تراکنش های ناموفق از جمله مواردی است که می تواند احساس عدم امنیت را در کاربران اینترنتی ایجاد کرده و به طبع آن جلوگیری در توسعه تجارت الکترونیکی نماید.عدم اعتماد به صحت و صداقت در اصول خرید فروش بنگاه های مجازی که کالا یا خدماتی را مورد معامله قرار می دهند از جمله این موارد است که در چند سال اخیر با احداث واحدی به اسم نماد الکترونیکی سعی در رفع آن شده است.

فرهنگ سازی  

عدم سعی و تلاش به منظور فرهنگ سازی صحیح در مورد تجارت الکترونیک و اصول آن ، باعث شده است که عده ای یا این نوع تجارت را به عنوان شاخه ای از کسب و کار قبول نکرده و یا حتی اساساَ شناختی از آن نداشته باشند ، این مهم به این معنا است که اگر یک فرد برای مثال دارای سرمایه ای به منظور احداث یک کسب و کار است ، ترجیح می دهد این سرمایه را در کسب و کار فیزیکی یا به تعبیر این نوع افراد ( واقعی ) به کار بگیرد تا آن که کسب و کار الکترونیکی ایجاد کرده و به نوعی تجارت الکترونیک داشته باشد ، این واقعی ندانستن کسب و کار الکترونیکی در واقع قدمی به سمت عقب و مانعی برای پیشرفت در این زمینه است ، فرهنگ سازی صحیح  و مناسب از طرق مختلف، قبیل رسانه ها و مدارس می تواند نقش به سزایی در تغییر این نوع نگرش داشته باشد.

زیر ساخت ها

با توجه به دسترسی قشر زیادی به اینترنت اما همچنان طیف گسترده ای از مردم از این نعمت برخوردار نیستند که این خود باعث شده  است که پیشرفت تجارت الکترونیک در ایران با سرعت کمتری جاری باشد ، از سمتی ، عدم داشتن اینترنت پر سرعت خود کم تاثیر نبوده و بسیاری از کسب و کارهای الکترونیکی را تحت الشعا قرارداده است. بیان واژه ای به اسم زیرساخت فقط منوط به داشتن و یا نداشتن وسایل الکترونیکی و اینترنت پر سرعت نبوده ، سواد استفاده از این ابزارها از جمله مواردی است که در بحث زیرساخت  ها قابل بحث می باشد . در مدارس و دانشگاه های بسیاری از کشور ها ، انواع زبان های برنامه نویسی چه به صورت واحد های اجباری و چه به صورت اختیاری در دسترس نوجوانان و جوانان قرار می گیرد ، که این خود می تواند از صرف هزینه های زیاد به منظور احداث بنگاه های تجارت الکترونیکی  و در نتیجه آن رجوع به بنگاه های طراحی وب ، جلوگیری نماید .نظام بانکداری الکترونیکی کآرا که پیش تر در مورد آن توضیح داده شد ، از جمله موارد دیگر در بحث زیرساخت های مورد نیاز به منظور توسعه و رونق تجارت الکترونیک است. بنابراین بررسی وجود و یا عدم وجود زیرساخت ها هم در بعد فنی و هم در بعد علمی قابل بررسی است

مشورت

استفاده نکردن از مشاوران فعال در این زمینه باعث شکست بسیاری از پروژه ها شده است ، طبیعی است که سه رکن مهم در داشتن یک کسب و کار الکترونیکی دخیل می باشد که عبارتست از: ایده ، دانش فنی ساخت ، داشتن علومی به منظور معرفی صحیح ( تبلیغات )، برندینگ ،  بازاریابی و فروش ، بقا ، رقابت و توسعه کسب و کار . متاسفانه عدم اعتقاد به نقش افرادی به اسم مشاور به خصوص در زمینه تجارت الکترونیک  که تمامی خدمات ذکر شده  بالا را پوشش می دهند ، باعث شده یا توجهی به مشاوران نشده ویا در صورت استفاده ، حضور نابلدان در این مهم ، دلیل از بین رفتن این نقش به صورت بنیادی در تجارت الکترونیک شده ، که این خود می تواند عاملی برای شکست ها و یا رونق نداشتن هرچه بیشتر کسب و کارهای الکترونیکی بشود و در نتیجه تبلیغی سو در جهت مفید نبودن تجارت الکترونیک و به طبع آن عاملی برای عدم رشد آن باشد.

نتیجه گیری

تجارت الکترونیک، صرف نظر از تمامی برتری ها هنوز دارای نقاط ضعفی است. توانائی دسترسی به رایانه های شخصی و سرعت پائین نقل و انتقال اطلاعات برروی بستر اینترنت امکان دستیابی به پایگاههای اینترنتی را با مشکل مواجه می سازد و در نتیجه تاثیر این موارد، اثر تجارت الکترونیکی را کمرنگ می کند ولی با افزایش کاربران اینترنت و سهولت دستیابی به دنیای مجازی اینترنت ، تجارت الکترونیکی باعث تغییر در کیفیت زندگی شده و تلاش در راستای این مهم ایجاد هرچه بهتر شهرهای الکترونیکی را میسر خواهد نمود.

پیشینه تبلیغات تجاری در ایران

 از ابتدا تا سال 1327

در این مطلب به بررسی اجمالی تبلیغات تجاری در ایران از ابتدا تا سال 1327 می‌پردازیم. كارشناسان معتقدند كه  تبلیغات تجاری بصورت حرفه‌ای از سال 1325 در ایران شروع شد. اصولاً این دوره را دوره شروع  تبلیغات تجاری در همه دنیا می‌دانند.

 

برخی از صاحبنظران نخستین وسایل آگهی رسانی در ایران را نصب تابلو و جارچیها بیان كرده‌اند و معتقدند استفاده از آگهی به ادوار باستانی بازمی‌گردد. پیشینه آگهی در تاریخ معاصر، نخست به صورت دیواركوب و درج در نشریه‌ها باب شد و سپس رواج پیدا كرد. دكتر محمدیان پیشینه آگهی در مطبوعات ایران را عهد ناصرالدین شاه قاجار می‌داند. بر این اساس نخستین  آگهی كه در مطبوعات عهد ناصری درج شد، به سفارش یك تاجر فرنگی به نام "موسیو روجیاری" است كه در شماره ششم روزنامه وقایع‌اتفاقیه مندرج است.  غیر از روزنامه ها و مجلات كه تعداد آنها در این دوره به طرز روز افزون بالا می‌رفت، سینماها نیز از وسایلی بودند كه باب قبول آگهی های بازرگانی را زودتر از وسایل دیگر باز كردند. به همین جهت یكی از قدیمی ترین مؤسسات تبلیغاتی كه توسط آقای معزی تاسیس گردید و بعداً آقای حمزه نعمتی آن را ادامه داد، كار خود را به نام كانون آگهی زیبا از تهیه و نمایش اسلاید (شیشه سینمایی) آغاز نمود.

آقای عباس دررودی در شماره 24 مجله پیام فردا سیر تحولات  تبلیغات تجاری در ایران را مورد بررسی قرار داده‌اندكه در بخشی از این مطلب آمده است: از سال 1325 خورشیدی به بعد، گهگاه طرح های جالب آگهی روزنامه ها و مجلات چاپ می شد. این طرحها از طریق مؤسسات اروپایی و آمریكایی به دست شركتهای بازرگانی واردكننده كالاهای خارجی در ایران می رسید و در ایران فقط متن آنها به فارسی برگردانیده می‌شد و در روزنامه ها چاپ می گردید. این قبیل كارهای تبلیغاتی را افرادی انجام می‌دادند كه هنوز دفتری به نام مؤسسه تبلیغاتی نداشتند و در این زمان این قبیل فعالیتهای تبلیغاتی را ضمن حرفه خبرنگاری و روزنامه نویسی خود انجام می دادند، یكی از معروف ترین این افراد آقای اسحاق فنزی بود كه بعداً یك دفتر تبیلغاتی به نام آژانس “هاواس” تاسیس كرد. این دفتر بعدها به مؤسسه تبلیغاتی “فنزی” تغییر نام داد

تا سال 1327 تعداد مؤسسات تبلیغاتی شناخته شده جمعاً 5 مؤسسه بود كه به نامهای مؤسسه تبلیغاتی زیبا، هاواس (فنزی)، شرقی، ستاره و بالاخره مؤسسه “وگا” فعالیت می‌كردند. می‌توان گفت فعالیتهای تبلیغاتی در ایران را این 5 مؤسسه به تدریج پایه‌گذاری كردند. یكی دیگر از سازمان‌های اولیه تبلیغات تجاری مؤسسه موسوم به "م. شریفی" بود كه از خیابان فردوسی كار خود را آغاز نمود. آقای شریفی در سرنامه خود جمله معروف "مارك تواین" را نقل كرده بود كه می‌گوید: “كالای معرفی نشده همچون قاطر است كه نه به سلف خود می‌تواند افتخار كند و نه به خلف خود”. همچنین این سازمان تبلیغاتی اولین سازمانی است كه در سرنامه خود امور و خدماتی را كه متقبل و عهده‌دار می‌گردیده را ذكر نموده است.

سالهای 1327 تا 1334

در قسمت اول مهمترین رویدادهای  تبلیغات تجاری ایران را تا پیش از سال 1327 مورد بررسی قرار گرفت در این قسمت به مرور مهمترین وقایع تبلیغات تجاری بین سالهای 1327 تا 1334 می‌پردازیم. 

پیشرفت های حرفه تبلیغات در این دوره شش ساله بی نهایت ناچیز بود و بیلان این پیشرفت به شرح زیر عنوان شده است:

تهیه اسلاید و نمایش آن كه خصوصاً در سینماها اوج گرفت. در طرحهای اسلاید كه در ابتدا فقط متن تبلیغاتی را تشكیل می داد تصاویر ساده نیز وارد شد. نقاش های مؤسسات تبلیغاتی طرح اسلاید را روی كاغذ سفید با مركب نقاشی می‌كردند  و عكاسخانه‌ای كه در خیابان سپه نزدیك چهارراه حسن آباد قرار داشت این طرحها را روی شیشه‌های مربع به سایز 6×6 سانتیمتر چاپ می‌كرد و چنانچه مشتری اسلاید رنگی سفارش می‌داد پس از چاپ طرح روی شیشه، نقاش مؤسسه تبلیغاتی شروع به رنگ آمیزی می‌كرد. این شیشه در محل نمایش اسلاید كه جداگانه در اطاق نمایش سینما نصب شده بود قرار می‌گرفت و قبل از شروع فیلم سینمایی روی پرده سینما منعكس می شد. در این دوره جز این تكنیك ساده تكنیك دیگری معمول نبود.

از سال 1332 تا مدتها بعد تنها تغییری كه در نمایش اسلایدهای سینمایی به چشم می‌خورد، ناطق كردن نمایش اسلایدها بود. بدین ترتیب كه گفتاری بین 15 تا 20 ثانیه برای هر اسلاید روی نوار ضبط می‌گردید و متصدی نمایش همزمان با پخش گفتار هر اسلاید، نمایش همان اسلاید را نیز شروع می‌كرد.

طرح های تبلیغاتی در روزنامه ها و مجلات

 در فاصله بین سالهای 1327 تا 1334 تغییرات قابل توجهی در طرح‌های تبلیغاتی  و در نشریات صورت گرفت. در این فاصله شركتهای وارداتی بزرگی شروع به كار كردند و شركتهای مختلط ایرانی و اروپایی و آمریكایی در تهران یكی پس از دیگری تاسیس شدند. فرودگاه مهرآباد دارای تجهیزات مخصوص یك فرودگاه بین‌المللی شد و شركتهای بزرگ هواپیمایی فعالیت‌های پرواز از فراز ایران و استفاده از فرودگاه مهرآباد را آغاز نمودند و همزمان برای جلب مسافرین ایرانی تبلیغات وسیعی را اجرا كردند.

در این دوره هنوز فعالیتهای تولیدی چندان رونق نیافته بود و واردات، حرفه‌ اصلی بازرگانان ایرانی را تشكیل می‌داد. شركتهای تولیدكننده خارجی برای تصاحب بازار ایران بودجه‌های قابل ملاحظه‌ای را مستقیماً از طریق مؤسسات تبلیغاتی بین المللی یا توسط نماینده‌های محلی صرف  تبلیغات می‌كردند، تبلیغات تجاری در این دوره رنگ خارجی داشت و جز در چند مورد محدود هیچ فكر و طرح ملی و ایرانی دیده نمی‌شد. بدین جهت حرفه تبلیغات حرفه‌ای آسان و بدون نیاز به اطلاعات فنی لازم بود. هركس می‌توانست با در دست داشتن یك یا چند آگهی دهنده، مؤسسه تبلیغاتی دایر كند و نیز می‌توانست از دستمزدی كه بطور كارمزد و به آسانی به دست می‌آورد به این حرفه توسعه دهد.

در این دوره چند مؤسسه تبلیغاتی با سابقه كه قبلاً به وجود آمده بودند توسعه یافتند و در حدود 50 مؤسسه تبلیغاتی جدید نیز پا به عرصه وجود گذاردند. همچنین در این دوران جراید بزرگ‌تری رسانه تبلیغات قرار گرفتند و به از آنجاكه فیلمهای كوتاه مدت سیاه و سفید یا رنگی ممكن و با صرفه نبود و امكان خرج بودجه‌های بیشتر در سینماها وجود نداشت بدین جهت حدود 70 درصد بودجه طرح‌های تبلیغاتی در جراید و بخصوص در روزنامه‌های اطلاعات و كیهان خرج می‌شد.

یكی از قدیمی‌ترین آگهی‌های ایران كه با شعر و تصویر در جراید درج می‌شد مربوط بود به نوعی قرص مسكن به نام “حب دكتر راس” شعر مذكور چنین بود:

آدمی بودی كه خوردی لوبیا  لوبیا بود به دهانش زولبیابعد از آن درد دل و اشكم گرفت شكمش درد و دلش بلغم گرفت

به این ترتیب اشعار مختلف بیش از هر كشور دیگری در متون موسیقی و در آگهی‌های بازرگانی ایران در آن روزگار جا گرفته بود و هر روز نقش تازه‌ای را به عهده می‌گرفت.

 

بررسی‌‌های تبلیغاتی در كشور

در فاصله بین سالهای 1327 تا 1334 چند بررسی تبلیغاتی نسبت به بازار ایران توسط تولیدكنندگان خارجی به عمل آمد و برای اولین بار ظرفیت بازار ایران در مورد لوازم بهداشتی و آرایشی تا حدودی با ارقام مشخص گردید. شركت‌های مختلط ایرانی و خارجی كه در این دوره پایه‌گذاری شده بودند درصدد سرازیر كردن انواع لوازم آرایشی و پودرهای لباسشوئی ساخت خارج در بازار ایران بودند و اطلاع بر قدرت جذب بازار ایران مهمترین كاری بود كه می‌بایست قبلاً انجام شود.

در این دوره روش مراجعه به فروشندگان برای جمع‌آوری آمار فروش، مراجعه به منازل، جمع‌آوری نشریات و خواست‌های مصرف‌كنندگان رونق گرفت. در این راستا در شركت‌های بازرگانی دائره بررسی بازار در كنار دائره فروش تأسیس شد و شروع به فعالیت كرد. چند شركت بازرگانی مهم كم‌كم شروع به تهیه آمار فروش و شناسنامه برای فروشگاه‌های تهران و مراكز استان‌ها كردند و پایه یك مركز فعال توزیع پخش محصول را پی‌ریزی نمودند.

وسائل تبلیغاتی دیگر

در این دوره اطلاع بر اهمیت فروشگاه‌ها و تأثیری كه فروشنده‌ها و فروشگاه‌ها در ازدیاد فروش داشتند موجب شد كه تهیه پلاكاردهای رنگی برای نصب در داخل فروشگاه‌ها و مراكز عمومی و همچنین تهیه انواع وسائل ثابت تبلیغاتی برای نصب در ویترین مغازه‌ها رونق گیرد. این قبیل وسایل اكثرأ در خارج از كشور تهیه می‌شد زیرا در ایران هنوز صنعت تهیه گراور رنگی و چاپ تكامل‌نیافته بود و شركت‌های تبلیغاتی از عهده تهیه كارهای جالب رنگی برنمی‌آمدند.

در این دوره تابلوهای فلزی كم و بیش تهیه می‌شد، از این تابلوها برای نصب در سردر مغازه‌ها و روی دیوارها استفاده می‌شد، همچنین از نوع بزرگ تابلوها برای نصب در كنار جاده‌ها استفاده می‌گردید و برای اولین بار  تبلیغات به شكل همه‌جانبه پی‌ریزی ‌شد.

آثاری از تولد نوزادی كه بعدها خیابان‌ها را پر كرد بوجود آمد. این آثار تابلوهای نئون بود كه در این دوره در شكل كاملاً ابتدائی خود دیده می‌شد، تنها یك یا دو كارخانه با تهیه تابلوهای نئون فعالیت خود را آغاز می‌كردند و می‌رفت كه این وسیله جالب تبلیغاتی تدریجاً شكل گیرد و رشد كند.

شروع به تهیه كاتالوگ و بروشورهای تبلیغاتی نیز یكی دیگر از پدیده‌های این دوره است. به خصوص واردكنندگان لوازم آرایشی ضمن كالاهای وارداتی تعداد زیادی كاتالوگ و بروشور نیز وارد ایران كردند كه در ابتدا فقط آدرس واردكننده روی آن چاپ می‌شد، ولی بعدها متن بروشورها و كاتالوگ‌ها نیز به فارسی برگردانیده ‌شد و به صورت یك وسیله كاملاً فارسی و قابل استفاده برای مصرف‌كنندگان ایرانی درآمد.

همچنین كاتالوگ‌های شركتهای واردكننده اتومبیل از جمله مهمترین و نفیس‌ترین كاتالوگ‌ها بودند و بروشورهای واردكنندگان لوازم آرایشی زیباترین نوع بروشورها را تشكیل می‌دادند.

اهداف استراتژيك در تجارت الكترونيك

 

به كارگيري و استقرار موفقيت‌آميز تجارت الكترونيك به وجود يك برنامه و استراتژي مدون و مشخص نيازمند است. بدون وجود استراتژي مناسب تجارت الكترونيك ممكن است كليه تلاشهاي شركت در راستاي استقرار تجارت الكترونيك با شكست مواجه شده و ضمن اتلاف منابع مالي، انساني و زماني حتي بقاي سازمان نيز با تهديد روبه‌رو شود. گام اوليه و اساسي تدوين استراتژي بدون شك تدوين و طراحي اهداف استراتژيك تجارت الكترونيك در چارچوب سلسله مراتب اهداف يعني چشم انداز، رسالت و اهداف بلندمدت و كوتاه‌مدت سازماني است. در اين مقاله برمبناي فرايند برنامه ريزي استراتژيك، اهداف استراتژيك اين فرايند در چارچوب چشم‌اندازها، رسالت و اهداف براي فعاليت در محيط الكترونيك تشريح مي شود.

مقدمه
موج تجارت الكترونيك تقريبا همه شركتها را در تمامي اقتصادها تحت تاثير قرار داده است و اين شركتها ناگزير از ورود به عرصه تجارت الكترونيك هستند. گام اوليه و اساسي تدوين استراتژي بدون شك تدوين وطراحي اهداف استراتژيك تجارت الكترونيك است. اهداف استراتژيك تجارت الكترونيك همانند يك چراغ راهنما، تمامي تلاشها و اقدامات را در راه استقرار مناسب تجارت الكترونيك و كسب مزيت رقابتي در عرصه دنياي الكترونيك را تسهيل مي كند. با عنايت به اهميت وجود اهداف استراتژيك تجارت الكترونيك در اين مقاله به چگونگي تدوين اين اهداف پرداخته مي شود.

چشم انداز تجارت الكترونيك
يكي از مهمترين وظايف مديران عالي سازمان و متصديان تدوين استراتژي تجارت الكترونيك، تعيين چشم‌انداز تجارت الكترونيك سازمان است. چشم اندازهاي برتر و عالي تجارت الكترونيك چيزي فراتر از اهداف تجاري و يا درآمدي را منعكس مي كنند. چشم اندازهاي قوي و مناسب كاركنان را هماهنگ كرده و سرمايه گذاران را به سرمايه گذاري بيشتر در سازمان تشويق مي‌كند. وجود چشم انداز قوي، كارا و مناسب علائمي را به بازار مي فرستد كه نشان‌دهنده توانايي سازمان جهت كسب رهبري بازار و تسلط بر بازار است (RAYPORT & JAWORSKI, 2002, PP 15-16). ميلر (1996,PP 40-42) در تعريف چشم‌انداز بيان مي دارد كه چشم انداز مقصد نهايي است كه جامع، گسترده و آينده نگر است. چشم انداز آرزوهاي آينده سازمان را نشان مي دهد و ابزارهاي رسيدن به آن را مشخص مي كند. به عبارت ديگر چشم انداز وضعيت ممكن و مطلوب آينده سازمان است. سازمان با تدوين چشم‌انداز تجارت الكترونيك وضعيت موردنظر و مطلوبي را كه قصد دارد در آينده به آن برسد را مشخص مي كند و جايگاه خود را در بازار الكترونيك روشن مي سازد. نقش چشم انداز را در تعيين وضعيت مطلوب آينده سازمان را مي توان درقالب شكل (1) مشاهده كرد.

 

همانگونه كه در شكل (1) مشاهده مي‌شود در زمان فعلي (وضعيت موجود) كه وضعيت سازمان را در مقطع زماني (TO) نشان مي دهد سازمان موقعيت مشخصي در بازار الكترونيك دارد. ممكن است درحال حاضر سازمان فقط يك وب سايت داشته باشد و هيچگونه فروش اينترنتي نداشته باشد و جزء پيروان و رقباي كم اهميت بازار الكترونيك تلقي شود. سازمان با تدوين استراتژي مناسب تجارت الكترونيك تلاش مي كند كه به وضعيت مطلوب در زمان موردنظر (TN) دست يابد.
استراتژي تجارت الكترونيك به عنوان يك وسيله و ابزار در راستاي تحقق اهداف استراتژيك تجارت الكترونيك و ازجمله تحقق چشم انداز تجارت الكترونيك عمل مي كند. وضعيت مطلوب نشان دهنده آرزوها و خواسته هاي سازمان درمورد چگونگي موقعيت آينده خود در بازار الكترونيك است كه ازطريق اجراي استراتژي تجارت الكترونيك تحقق مي يابد. براي مثال شركت سيسكو چشم انداز خود را بدين صورت تدوين نموده است: تغيير روشي كه كار مي‌كنيم، زندگي مي كنيم بازي مي كنيم و ياد مي گيريم.

رسالت تجارت الكترونيك
رسالت سازمان كه از آن به عنوان مأموريت و بيانيه رسالتي ياد مي شود بيان مي كند كه سازمان چه چيزي را براي جامعه توليد مي‌كند. رسالت سازماني اهداف بنيادي منحصر به فرد سازمان را تعيين و سازمان را از ساير سازمانها متمايز و جهت‌گيري سازمان را مشخص مي كند (MOHAMMED.2002,P34). رسالت سازمان هدف سازمان و يا دليل وجودي آن را بيان مي كند (WHEELEN & HUBGER, 2000, P6). رسالت سازمان ضمن اينكه چشم انداز سازمان را عيني و ملموس مي كند اعتقادات و جهت گيريهايي را كه مديران دورانديش سازمان درنظر دارند مشخص مي كند (MILLER, 1996, P44-45). رسالت سازماني تجارت الكترونيك بايد چهار عنصر زير را دربرگيرد:
1 – تعهد سازماني به ذي‌نفعان در بازار الكترونيك
سازمان بايد انتظارات دي‌نفعان متعدد از قبيل كاركنان، مديريت و سرمايه گذاران را از تجارت الكترونيك مشخص كرده و خود را ملزم به تحقق آن بدانند. براي مثال سازمان بايد امنيت شغلي كاركنان، بهبود ارزيابي عملكرد و تامين نرخ بازده موردانتظار را به عنوان انتظارات ذي‌نفعان در بازار الكترونيك لحاظ كند.
2 – حوزه كسب و كار
سازمان در رسالت تجارت الكترونيك خود بايد محدوده و قلمرو فعاليت خود را در بازار الكترونيك مشخص كند. آيا سازمان قصد دارد در حوزه B2C فعاليت كند يا B2B و يا هر دو؟ اگر شركت در چندين كسب و كار شركت كند تاچه حد قصد دارد هريك از كسب و كارهاي خود را به صورت الكترونيك تبديل كند؟ آيا شركت قصد دارد فقط خدمات پس از فروش و مديريت ارتباطات با مشتري را تامين كند يا اينكه درصدد است مبادلات و حمل‌ونقل ديجيتال و اينترنتي را نيز پيگيري كند؟

 

3 – منابع مزيت رقابتي تجارت الكترونيك
سازمان بايد منابع و مهارتهايي را كه سبب ايجاد مزيت رقابتي در بازار الكترونيك مي شوند را مشخص كند. اگر سازمان از منابع مالي كافي براي تامين هزينه هاي استقرار و نگهداري تجارت الكترونيك برخوردار باشد، كاركنان آشنا با مفاهيم و اصول تجارت الكترونيك داشته باشد، ازمارك قوي، معروف و معتبر برخوردار باشد و محصولات آن قابليت تبديل ديجيتال داشته باشند و از قابليت ديجيتال بالايي برخوردار باشند، سازمان مي تواند در بازار الكترونيك به مزيت رقابتي دست يابد. نكته مهم اين است كه بازار الكترونيك و اينترنتي به خودي خود و في‌نفسه مزيت رقابتي تلقي نمي شوند.
4 – تصوير آينده سازمان به بازار الكترونيك
در رسالت تجارت الكترونيك سازمان، بايد تغييرات محيط قانوني، رقابتي، اقتصادي و فناوري موردتوجه قرار گيرد. محيط فناوري به دليل اهميت حياتي آن و تدارك زيرساختارهاي بازار الكترونيك ازتوجه و اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
ابل (ABELL, 1993) اهميت تدوين رسالت سازماني را در سه مورد زير معرفي مي كند:
1 – رسالت سازمان منطق روشني از اهداف سازمان براي كاركنان ارائه مي كند.
2 – رسالت سازمان منطق روشني از كسب و كار صنعتي كه سازمان در آن فعاليت مي كند عرضه مي نمايد.
3 – رسالت سازمان استراتژي فعلي كسب و كار سازمان و جهت گيري آينده آن را بيان مي كند.
رسالت تجارت الكترونيك دليل وجودي و فلسفه حيات سازمان را در بازار الكترونيك مشخص مي كند برخلاف چشم انداز تجارت الكترونيك كه حالت آينده‌نگر دارد رسالت حال‌نگر است و به زمان حال توجه دارد.
رسالت سازماني در عرصه بازار الكترونيك سنگ بناي استراتژي تجارت الكترونيك بوده كه در زمان TO (حال حاضر) وجود دارد. سازمان برمبناي رسالت تجارت الكترونيك و با استفاده از استراتژي تجارت الكترونيك درصدد رسيدن به چشم انداز مطلوب تجارت الكترونيك در زمان آينده (TN) است. در اين قسمت سه نمونه از رسالت شركتهاي فعال در تجارت الكترونيك مطرح مي شوند.
رسالت شركت آ،او.ال: ايجاد يك رسانه جهاني كه به اندازه تلفن و تلويزيون براي زندگي مردم حياتي بوده و حتي از آنها نيز ارزشمندتر است.
رسالت شركت اي.بي: ما به مردم كمك مي كنيم تا از هر نقطه از جهان هر چيزي را با هم مبادله كنند. ما به تقويت تجربيات اينترنتي همه افراد (فروشندگان، شركتهاي كوچك، جستجوگران اقلام منحصر به فرد و...) ادامه خواهيم داد.
رسالت شركت مانستر: مانستر خود را متعهد به رهبري بازار ازطريق عرضه فناوري‌هاي نوآورانه جديد و خدمات برتر مي داند كه امكان اعمال كنترل بيشتري را به مشتريان (جويندگان شغل) و شركتها براي فرايند استخدام و كارمنديابي فراهم مي سازد.

اهداف
سازمانهايي كه قصد تدوين استراتژي تجارت الكترونيك دارند بايد پس از تدوين و تعيين چشم انداز و رسالت، اهداف تجارت الكترونيك موردنظر خود را مشخص كنند. اهداف نشان دهنده نتايج نهايي فعاليتهاي برنامه ريزي شده سازمان هستند (HUNGER & WHEELEN, 2000, P6). منظور از تعيين اهداف و هدف گذاري تبديل چشم‌انداز و رسالت سازماني به اهداف عملكردي معين و خاص است (THOMPSONS & STRICKLAND, 2003, P9). اهداف تجارت الكترونيك، مقاصد نهايي فعاليتهاي تجارت الكترونيك بوده و قابل اندازه گيري هستند. صفت مشخصه اهداف تجارت الكترونيك كميت پذيري آنها است به نحوي كه ملموس و عيني باشند.
برخلاف چشم انداز و رسالت تجارت الكترونيك كه حالت كيفي داشته و ازنظر كميت پذيري مبهم هستند، اهداف تجارت الكترونيك را مي توان برحسب معيارهاي مناسب به صورت عدد و رقم تبديل كرد. 
سابان (SABAN,2001) اهداف عمده تجارت الكترونيك را در سه طبقه زير خلاصه مي كند:
1 – بهبود فرايندها: هدف تجارت الكترونيك مي تواند حذف فرايندهاي زايد و يا بهبود فرايندهاي موجود باشد. 3/68 درصد شركتهاي به كارگيرنده تجارت الكترونيك، بهبود فرايندها را به عنوان يكي از اهداف خود قرار داده اند.
2 – مهار هزينه ها: گاهي اوقات هدف تجارت الكترونيك كاهش هزينه و بهبود كارايي است. 1/17 درصد شركتها هزينه‌ها و افزايش كارايي را به عنوان هدف تجارت الكترونيك قرار داده اند.

3 – درآمدزايي: در بعضي موارد هدف از استقرار تجارت الكترونيك افزايش فروش و درآمدزايي است. براي مثال شركت «مي‌بري» در سال 1997 فقط از فروش سالانه اي معادل دو ميليون دلار برخوردار بود اما بعد از به كارگيري اينترنت براي انجام فروش اينترنتي اين رقم در سال 2000 به هفت ميليون دلار رسيد (DENNIS, 2000).
هركدام از اين سه هدف كلي خود از مجموعه اي از اهداف فرعي و جزيي تشكيل شده اند. مجموعه اين اهداف جزيي در جدول (1) نشان داده شده است.
سازمانها در تكنولوژي اطلاعات و سيستمهاي اطلاعاتي سرمايه گذاري مي كنند تا اهداف متفاوت مديريت را برآورده سازند. اهداف مديريتي از سرمايه گذاري در تكنولوژي اطلاعات و تجارت الكترونيك را مي توان در سه دسته زير بيان كرد (WEILL, 1995):
1 – اهداف مبادله اي: در اين حالت سرمايه‌گذاريها درصدد خودكار كردن رخدادهاي مالي مثل حقوق و دستمزد، حسابهاي دريافتني و سفارش گيري هستند. اين نوع سرمايه‌گذاريها هزينه هاي نيروي كار و مديريت را كاهش داده و كارايي را بالا مي برد.
2 – اهداف استراتژيك: در اين حالت هدف از سرمايه گذاري كسب مزيت رقابتي و افزايش سهم بازار از طريق رشد فروش است. هدف اين سرمايه گذاريها بيشتر گسترش و رشد شركت است تا كارايي.
3 – اهداف اطلاعاتي: در اين وضعيت هدف ايجاد يك زيرساختار اطلاعاتي است تا سازمان را مديريت كند. اين اهداف درصدد انجام وظايف مديريتي مثل كنترل، بودجه‌بندي و برنامه ريزي بوده و ارتباطات، حسابداري و تجزيه وتحليل را توانمند مي‌سازد. دان و دان (DAN&DAN, 2000, PP 134-135) نيز اهداف تجارت الكترونيك را در پنج طبقه زير معرفي مي كند:
1 – رابطه سازي: هدف شركت ممكن است برقراري ارتباطات نزديك‌تر، مستحكم‌تر، پايدارتر و همه جانبه با مشتري باشد. اين كار ازطريق پست الكترونيك امكان‌پذير مي‌شود.
2 – حضور بين المللي: توليدكننده ممكن است با استفاده از تجارت الكترونيك درصدد ورود به بازارهاي جهاني و بازاريابي صادرات باشد.
3 – كاهش هزينه هاي ارتباطي در بلندمدت: شركت ممكن است درصدد كاهش هزينه هاي انجام فعاليتهايي مثل تبليغات و ترفيع باشد زيرا تبليغات اينترنتي هزينه هاي كمتري نسبت به تبليغات سنتي و كاغذي دارد.
4 – ارائه خدمات به يك جامعه يا گروه خاص: شركت ممكن است ازطريق تجارت الكترونيك درصدد توجه به يك بخش خاص بازار باشد و بر آن قسمت تمركز كند.
5 – دسترسي به بازارهاي جديد: يكي از اهداف شركتها از به كارگيري تجارت الكترونيك دسترسي به بازارهاي جهاني به عنوان بخشي از فرصتهايي است كه اينترنت ارائه مي كند.
يكي از دلايل افت و ناكامي شركتهاي دات كام در طي سالهاي 2000 و 2001 نبود شاخص واضحي از سودآوري تجارت الكترونيك است (BIDGOLI, 2002, P43) به همين دليل حاصل نهايي تجارت الكترونيك بايد به عنوان سود خود را نشان دهد. باتوجه به اين مطلب در تعيين اهداف تجارت الكترونيك مي توان از معادله سود استفاده كرد. براساس معادله سود، سود شركتها از كم كردن هزينه ها از درآمد حاصل مي شود. تجارت الكترونيك بايد سودآوري خود را نشان دهد و بدين منظور مي توان دو هدف كلي براي تجارت الكترونيكي شناسايي نمود:
1 – اهداف كاهش هزينه ها: تجارت الكترونيك قابليت كاهش هزينه هاي عملياتي و غيرعملياتي (اداري و پشتيباني) را دارد. تجارت الكترونيك به دليل افزايش سرعت، دقت و بهبود ارتباطات بين بخشهاي داخلي و خارجي هزينه‌هاي عملياتي را كاهش مي دهد. ازطريق تجارت الكترونيك مديريت زنجيره عرضه به‌هنگام و كارا مي شود و شركت قادر خواهدبود دروندادهاي لازم را براي توليد محصولات با قيمت كمتر و كيفيت بهتر تهيه كند. شركت مي‌تواند با دسترسي به عرضه كنندگان متعدد پايين ترين قيمت و بالاترين و بهترين شرايط را براي خريد مواد و قطعات پيدا كند. تجارت الكترونيك قادر به كاهش هزينه هاي غيرعملياتي سازمان را نيز هست، چرا كه شركت مي‌تواند با مراجعه به انواع بانكها و موسسات مالي و اعتباري وجوهات مالي لازم را با كمترين نرخ و بهترين شرايط بيابد. شركتها همچنين مي توانند نيروي انساني موردنياز خود را با بهترين قابليت و آمادگي پيدا كرده و به كار گيرند. يكي از مهمترين كاربردهاي تجارت الكترونيك كه سبب كاهش هزينه هاي عملياتي مي شود تامين منابع از خارج است. تجارت الكترونيك با حذف كاغذ و فرمهاي كاغذي صرفه جوييهاي عظيمي حاصل مي كند. تجارت الكترونيك با خودكار كرد برخي فرايندها سبب كاهش هزينه هاي نيروي انساني مي شود. تجارت الكترونيك همچنين باعث كاهش هزينه هاي بازاريابي و تبليغات مي شود.
2 – اهداف افزايش درآمد: تجارت الكترونيك محدوديتهاي ورود به صنعت را پايين مي آورد و امكان كسب بازارهاي جديد و دستيابي به مشتريان جديد و حتي مشتريان رقبا را نيز فراهم مي كند. با استفاده از تجارت الكترونيك امكان بازاريابي صادراتي و صادركردن محصولات براي شركتها ساده‌تر مي شود. تجارت الكترونيك باتوجه به مؤلفه مشتريان به چهار طريق درآمد شركت را بالا مي برد:
1 – افزايش تعداد دفعات خريد مشتريان.
2 – جذب مشتريان رقبا و خصوصا رقبايي كه از تجارت الكترونيك استفاده نمي كنند.
3 – دستيابي به مشتريان جديد.
4 – مطالبه قيمتهاي بالاتر از طريق متمايز ساختن و سفارشي كردن محصولات موردنظر مشتريان.
مغازه‌هاي اينترنتي هفت روز هفته و 24 ساعته شبانه روز باز بوده و امكان خريد از آنها درهر لحظه از زمان وجود دارد اين نكته كه در تجارت الكترونيك به قانون 7/24 مشهور است سبب افزايش خريد مشتريان و افزايش درآمد شركت مي شود.

نتيجه گيري
يكي از مهمترين مراحل در فرايند برنامه ريزي استراتژيك تجارت الكترونيك تعيين اهداف استراتژيك است. سازمان هدف، گيج و بي هدف به سوي پاياني نامعلوم گام برمي دارد. نمي توان فرد يا سازماني را متصور شد كه بدون داشتن هدفهايي روشن به موفقيتهايي دست يافته باشد. با ورود ابزارهاي الكترونيك به عرصه تجارت سازمانها بايد نتايج موردانتظار خود را از فعاليتهاي الكترونيك در چارچوب چشم اندازها، رسالت و اهداف تعيين كرده تا موفقيت و بقاي سازمان تضمين شود. نكته مهم در برنامه ريزي راهبردي تجارت الكترونيك، استقرار براساس نياز است. به عبارت ديگر استقرار تجارت الكترونيك نبايد صرفا به عنوان يك مد در بين سازمانها معرفي شود. استقرار تجارت الكترونيك نيازمند سنجش زيرساختهاي نرم و سخت سازمان، تعيين اهداف راهبردي، تدوين و انتخاب راهبردها و درنهايت اجرا و كنترل نتايج است.

برندینگ و بازاریابی دیجیتالی در شرکت‌های B2B

کسب و کار به شیوه B2B معمولاً دو مفهوم را به ذهن متبادر می‌کند: بازاریابی دیجیتالی و برندینگ.

چه ارتباطی بین برندینگ B2B و بازاریابی دیجیتالی وجود دارد؟ 

قدرت اصلی ما - مدیران کسب و کارها و صاحبان مشاغل - در منبع‌یابی و تولید کالا و سرویس برای مشتریان B2B نهفته است.

پرسش مهمی که اینجا خودنمایی می‌کند این است که ما چطور می‌توانیم برندسازی یا همان برند بیلدینگ را به خدمت بیزینس خود در آوریم؟

 

مزیت رقابت‌آمیز شما چیست؟

 

آیا شما مشتری، کارمند و سرمایه‌گذار دارید؟ آیا شما رقیب دارید، و به عبارت دیگر آیا شما در یک بازار رقابتی فعالیت می‌کنید؟

 

اگر پاسخ مثبت است، باید در مورد برند یا همان نام تجاری شرکت‌تان عمیقاً فکر کنید و برنامه‌ریزی نمایید.

 

به دیگر سخن شما باید پاسخ معقول و مستدلی به این سوالات بیابید که: چرا مشتری‌ها از بین رقبا، باید شما را انتخاب کنند؟ مزیت رقابت‌آمیز شما چیست. 

 

اگر فکر می‌کنید پاسخ این است: «به خاطر کیفیت عالی و قیمت پایین»، بدانید در اشتباهید.

 

لزوم همخوانی فعالیت‌های دیجیتالی با برندینگ

 

اگر بخواهید باب مراوده را با مشتریان احتمالی و خریداران واقعی خود باز کنید، به احتمال زیاد به سراغ کانال‌های دیجیتال می‌روید؛ از قبیل وب‌سایت شرکتی‌تان، صفحه‌تان در لینکدین. ایمیل و شاید آگهی‌های اینترنتی. 

 

همه اینها باید با تصویر کلی که شما قصد دارید از شرکت و برندتان ارائه کنید، هماهنگی و همخوانی داشته باشد.

 

در دنیای امروزی، تقریباً تمام خریداران و کارکنان احتمالی هوشمند، وب‌سایت شما را بررسی می‌کنند.

 

این کار هزینه بسیار کمی به دنبال دارد.

 

چیزی خلق کنید که بتوانید به آن افتخار نمایید؛ چیزی که دقیقاً به رفع نیاز مشتریان می‌پردازد.

 

در واقع رسالت کسب و کار شما این باشد که وقتی تشخیص دادید افراد در حوزه صنعت شما نیازی دارند، برای برطرف‌سازی سریع، آسان و کم‎هزینه آن دست به کار شوید.

 

مشکل اینجاست که از دیرباز نام برندسازی با تبلیغات گره خورده است.

 

این در حالی است که برندینگ برای بازیگران B2B بسیار حائز اهمیت است زیرا آفرهای آنها به طور فزاینده‌ای در حال کالایی شدن (commoditized) است.

 

چند راهکار

 

برخی راهکارهای مفید در این حوزه به شرح ذیل است.

 

1. فهرستی از تمام مخاطبانی که قصد دارید بر آنها تاثیرگذار باشید تهیه کنید.

 

یکی یکی به سراغ اینها بروید.

 

فرایند اثرگذاری را با دقت پیگیری کنید.

 

به عنوان مثال ببینید علاوه بر دپارتمانی که سفارش‌ها را ساماندهی می‌کند، کدام بخش‌های سازمان با مشتریان مراودات مستقیمی دارد.

 

2. ببینید کدام عامل است که باعث می‌شود مصرف‌کنندگان و خریداران، از بین رقبا به سراغ شما بیایند.

 

در این خصوص، «قیمت پایین» یک گزینه علمی و اصولی به شمار نمی‌رود. 

 

شما باید یک دلیل روشن برای این قضیه بیابید؛ که البته کار چندان آسانی نیست.

 

3. برای هر گروه از مشتریان خود، برنامه‎ریزی کنید؛ آن هم در سه مرحله: پیش از خرید، به هنگام خرید و پس از خرید. 

 

نقاط احتمالی که می‌تواند تعامل افراد با برند شما را به دنبال داشته باشد شناسایی کنید و برای این نقاط طرح و برنامه‌های مدونی تهیه و اجرا نمایید.

 

این امر به خودی خود می‌تواند استراتژی‌های بازاریابی شما را متحول نماید. 

 

منبع: ترجمه آزاد از YourStory.com

branding - digital marketing - B2B company-برندینگ- بازاریابی دیجیتالی- شرکت‌های B2B

مدل های تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک بسته به نوع ارایه دهنده خدمت و بستر آن انواع متفاوتی دارد که در زیر به 4 مورد از آنها اشاره کرده ایم :

1. تجارت الکترونیکی B2B (Business to Business)
2. تجارت الکترونیکی B2C (Business to Consumer)
3. تجارت الکترونیکی C2C (Consumer to Consumer)
4. تجارت الکترونیکی G2G (Government to Government)

در ادامه به شرح هر یک از مدل ها می پردازیم:

تجارت الکترونیکی B2B

در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم و ملاحظه می‌نماییم که اوضاع و احوال کسب و کار به شدت در حال تغییر است. علی‌رغم این همه پیشرفت‌ هنوز برای بسیاری از مردم شگفت‌انگیز است که چرا بخش عمده‌ای از تجارت الکترونیکی به صورت B2B یا بنگاه به بنگاه انجام می‌گیرد. در مدل B2B یک شرکت یا بنگاه تجاری برای ثبت سفارش به تولیدکنندگان, دریافت پیش‌فاکتور, فاکتور خرید, پرداخت مبلغ خرید و هزینه‌های مربوطه از طریق شبکه اقدام می‌نماید. هر چند که تجارت الکترونیکی سالهاست با استفاده از مبادله الکترونیکی داده‌ها (EDI) انجام می‌شود ولی در واقع از پنج سال پیش به شکل امروزی (اینترنتی) درآمده است. شرکت سیسکو یکی از اولین شرکتهایی بود که در سال 1996 سایت الکترونیکی خود را راه‌اندازی نمود. پس از آن شرکتهای دیگر به سرعت از این روش تقلید کردند و مسائل مالی و انتقال الکترونیکی وجوه را حل کردند

تجارت الکترونیکی B2C

تجارت الکترونیکی بنگاه ـ مشتری شامل تجارت خرده‌فروشی می‌شود. این نوع تجارت بین فروشنده و مشتریان ایجاد می‌شود. یعنی مشتریان با استفاده از شبکه می‌توانند به فروشگاه دسترسی پیدا کرده کالای مورد نیاز خود را انتخاب نموده، سفارش خرید دهند و وجه آن را پرداخت نماید. این نوع تجارت با گسترش اینترنت به سرعت افزایش می‌یابد. امروزه در کشورهای پیشرفته انواع کالاها از اقلام مصرفی مثل مواد غذایی تا اقلام بادوام مثل اتومبیل از طریق اینترنت قابل خرید و فروش می‌باشد.تجارت الکترونیکی B2C دارای مزایای فراوانی هم از نظر خریداران و هم از نظر فروشندگان می‌باشد.فروشگاههای الکترونیکی از دیدگاه خریداران دارای ویژگیها و مزایای زیر می‌باشد:1ـ کاتالوگ و مشخصات کالا به سهولت قابل دسترسی می‌باشد.2ـ کالا و خدمات, توسط بقیه خریداران قابل ارزیابی می‌باشد و مشتری می‌تواند از نظرات بقیه افراد استفاده نماید.3ـ خرید از فروشگاه به طور 24 ساعته امکان‌پذیر است.4ـ بعضی از محصولات مثل نرم‌افزارها یا کتابها و نشریات الکترونیکی و فیلم را همزمان با خرید دریافت نماید.5ـ خرید از این فروشگاهها ارزان‌تر است.6ـ فشارهای روانی هنگام خرید وجود ندارد.7ـ مقایسه انواع کالاها در انواع فروشگاهها به راحتی امکان‌پذیر است.8ـ خریدار به راحتی می‌تواند مناسب‌ترین قیمت را انتخاب نماید.9ـ خریدار پس از انتخاب کالا و پرداخت مبلغ و هزینه‌های آن سریعاً کالا را در منزل دریافت نماید.10ـ بعد از دریافت, اگر کالا دارای مشکل باشد می‌تواند آن را مرجوع نماید.

تجارت الکترونیکی مشتری ـ مشتریC2C

تجارت الکترونیکی مشتری ـ مشتری (C2C) هم اخیراً به وجود آمده است. حجم مبادلات این نوع تجارت الکترونیکی در مقایسه با دو نوع فوق‌الذکر بسیار پایین‌تر است. این نوع تجارت الکترونیکی بیشتر برای برگزاری مناقصات و مزایده‌ها و حراج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع تجارت مشتریان کالای خود را همراه با مشخصات و قیمت آن آگهی می کنند و سایر مشتریان می توانند محصولات را مشاهده نموده و خریداری نمایند. اپلیکیشن دیوار از چنین مدل تجاری برخوردار است.

تجارت الکترونیکی دولت ـ دولت (G2G)

تجارت الکترونیکی دولت ـ دولت (G2G) شامل مبادلات تجاری بین دولت‌ها می‌باشد. برای انعقاد قراردادهایی در زمینه‌های مختلف بین کشورها از این مدل استفاده می‌گردد. به عنوان مثال اگر دو کشور بخواهند در زمینه صادرات و واردات با یکدیگر قرارداد منعقد نمایند از مدل G2G استفاده نمایند. با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات به وجود آمده, همه چیز در حال دگرگون شدن است و انقلاب اطلاعاتی همه جا را فرا گرفته است, امروزه تجارت الکترونیکی, آموزش‌های از راه دور و مبتنی بر اینترنت, بانکداری الکترونیکی, فروشگاههای مجازی و… به سرعت در حال شکل‌گیری و گسترش می‌باشد. در این میان اصطلاح جدید دولت الکترونیکی مطرح شده است. ویژگی بنیادین دولت الکترونیکی ارائه خدمات عمومی با هزینه کمتر و اثربخشی بالاتر می‌باشد. دولت الکترونیکی سعی می‌کند ارتباطات بین دولت و مردم و مردم با هم را تسهیل نماید.دولت الکترونیکی شیوه‌ای جدید از انجام وظایف دولت‌ها با استفاده از فناوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات می‌باشد این شیوه برای افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی, اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصتهای گسترده‌تر برای مشارکت در فرآیندها و نهادهای مردم سالار را فراهم می‌سازد.مشتریان دولت الکترونیکی به سه دسته تقسیم می‌شوند: الف) مردم, ب) بنگاههای تجاری و ج) مؤسسات و سازمانهای دولتی؛ اینها با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات مبادلات لازم را به صورت الکترونیکی انجام خواهد داد. امروزه کشورهای پیشرفته حرکت خود به سمت دولت الکترونیکی را شروع کرده و توانسته‌اند بسیاری از امور خود و تبادل خدمات را به صورت الکترونیکی انجام دهند.

منبع: http://www.tutorialspoint.com/e_commerce/e_commerce_business_models.htm